Pagina's

woensdag 3 september 2014

Pesten op school: wie, wat en waarom?


Pesterijen tussen leerlingen op school komen regelmatig voor. Het pestgedrag kan vele vormen aannemen en in sommige gevallen zelfs uitmonden in een georganiseerd chantagesysteem. Onder druk van een of meerdere pesters staan bepaalde jongeren dan op gezette tijden geld af of geven zij “gevoelige” informatie door over andere leerlingen die dan op hun beurt gechanteerd kunnen worden. Deze jongeren hopen op die manier te voorkomen dat ze zelf (nog meer) worden gepest, tenminste ... tot de pesters weer van strategie veranderen.
In enkele extreme gevallen pleegden slachtoffers van voortdurende pesterijen (slaan en schoppen, “live” scheldpartijen of via gsm of internet ...) uiteindelijk zelfmoord, om voorgoed een einde te maken aan deze ellende. Maar ook in minder uitgesproken gevallen blijft pesten een ernstig probleem dat overigens al heel lang bestaat.

De meest voorkomende kenmerken van pesterijen zijn het voortdurende karakter, de scheve verhouding tussen pester en gepeste (dominant - gedomineerd) en de uitdrukkelijke wil om het slachtoffer schade toe te brengen, ook al zal de pester achteraf steeds beweren dat het maar een spelletje was.

Profiel van de gepeste

Net als bij het verschijnsel van de zondebok, heeft het slachtoffer van pesterijen vaak een of andere “zwakke kant” die door de pester(s) wordt uitvergroot en openlijk belachelijk wordt gemaakt onder leeftijdsgenoten, zonder dat volwassenen hiervan op de hoogte zijn. Die zwakke kant kan van alles zijn: een bepaald accent of dialect, een spraakgebrek zoals stotteren, een avontuurtje, een gebrek aan zelfvertrouwen, een “te” dikke, dunne, kleine of grote gestalte enz. Maar de gepeste kan bijvoorbeeld evengoed een uitstekende leerling zijn waarop de pesters juist jaloers zijn.

Als reactie op de pesterijen neemt het slachtoffer vaak een onderdanige houding aan en ondergaat hij of zij alles stilzwijgend. Daarom is het heel erg belangrijk dat ouders (en leerkrachten) onverklaarbare veranderingen in het gedrag van hun kind serieus nemen: sterke humeurwisselingen, zich terugtrekken, depressie en zelfs agressie kunnen signalen zijn die erop wijzen dat het kind gepest wordt. Een slachtoffer van pesterijen kan eveneens asociaal gedrag beginnen te vertonen, angstig worden of elk contact met anderen afwijzen.

Profiel van de pester

Uit de meeste onderzoeken blijkt dat er geen typisch profiel van “de pester” kan worden gegeven. Volgens Eric Debarbieux moet men bij de analyse van pestgedrag op school rekening houden met een combinatie van verschillende risicofactoren, waaronder een problematische thuissituatie, psychologische problemen, omgang met delinquenten en de dagelijkse organisatie van de school.

Een pester kan uit een sociaal achtergesteld milieu komen, maar evengoed uit een rijk middenklassegezin. Dikwijls is er wel sprake van slechte schoolresultaten en buigen ze hun afkeer van school om tot agressie tegen andere leerlingen. Wat uiteraard niet wil zeggen dat alle leerlingen die het niet goed doen op school, ook allemaal pesters zijn.

De meeste pesters hebben wel een zeker charisma, waardoor ze vaak “populair” zijn bij de andere leerlingen, die op hun beurt niet zo snel zullen (durven) protesteren tegen zijn of haar pesterijen. Dikwijls zijn de pesterijen dan ook het werk van een select groepje waarvan de leden in een goed blaadje willen blijven staan bij hun leider of leidster.

De “pesttechnieken”

Enkele veel voorkomende technieken om iemand te pesten zijn: beledigende bijnamen gebruiken, bespotten, schelden, negatieve roddels verspreiden, het slachtoffer willen isoleren, bedreigen.

Tegenwoordig bieden internet, de sociale media en gsm’s (sms) nog veel extra mogelijkheden aan de pesters, al dan niet anoniem. Het posten van (kwetsende) foto’s, commentaren e.d. via internet of via sms kan serieuze gevolgen hebben en erg zwaar wegen op jongeren, die op die manier immers voortdurend en publiekelijk worden vernederd.